Je hebt waarschijnlijk de campagne “Red de zeldzame bergnachtorchis” van Limburgs Landschap vzw opgemerkt. Misschien heb je ze zelfs gesteund zodat de vereniging deze soort voor altijd kan beschermen. Om de biodiversiteit te behouden, is het belangrijk dat ook deze soort niet verdwijnt als gevolg van menselijke activiteiten. “Red de Platanthera chlorantha” hadden we de actie ook kunnen noemen, naar de wetenschappelijke naam voor de zeldzame bloem. Dat zou niet tot de verbeelding gesproken hebben. Toch hebben de Latijnse namen ook hun belang. Hoe komen de soorten aan hun naam? En wat als je in ons Limburgse landschap plots een nieuwe soort zou ontdekken? Welke naam moet die dan krijgen? Het antwoord luidt dat wetenschappers daarin zeer inventief zijn: er bestaat zelfs een mot die ‘Neopalpa donaldtrumpi’ heet!
Wanneer je als natuurliefhebber voor het eerst een nieuwe plant of een nieuw dier ziet, is je eerste vraag: “Wat is de naam hiervan?” Het zit in de natuur van de mens om zaken te ordenen, classificeren en benoemen. Meestal gebruiken we de naam uit onze moedertaal: ‘bergnachtorchis’ bijvoorbeeld, of ‘mens’, of ‘tafeleend’. Op zich kunnen die ‘gebruiksnamen’ al zeer complex zijn en hoe meer je er kent, des te meer je beseft dat je er weinig kent. Tegelijk worden namen niet altijd consequent toegepast. Bovendien zijn ze in een andere taal bijna steeds anders. Denk maar aan de witte kwikstaart, die in het Italiaans ’ballerina bianca’ genoemd wordt. Om zeker te zijn dat ze het over een welbepaalde soort hebben, gebruiken biologen internationaal de wetenschappelijke naam. Wanneer zij een nieuwe soort ontdekken, moeten ze die ook een naam geven. De wetenschappelijke naamgeving van een soort bestaat uit twee delen: het eerste deel is de geslachtsnaam, met hoofdletter en het tweede de soortnaam, zonder hoofdletter. Zoals je weet moeten individuen tot dezelfde soort behoren om zich succesvol te kunnen voortplanten. Ze moeten dus dezelfde wetenschappelijke naam hebben. En ja, ook daarover is discussie en er is zelfs een internationale commissie die regels vastlegt over de naamgeving van dieren. Droge kost, denk je misschien. Niet altijd: wetenschappers grijpen daarbij soms zelfs de kans om op te komen voor het milieu of een andere maatschappelijke kwestie. Zo zijn er tientallen soorten, waaronder een orchidee, naar David Attenborough vernoemd. En als je kijkt naar de geelwitte schubben op het hoofd van de ’N donaldtrumpi’, dan stel je vast dat ook die zijn naam niet gestolen heeft. De wetenschapper die de mot benoemde, wou de aandacht vestigen op het fragiele ecosysteem in de Verenigde Staten.
Hopelijk hoeft het bij ons niet zover te komen. Red de bergnachtorchis: de soort doet ertoe!
Tekst: Karin Debruyn
Bron: Eos wetenschap
Foto: Peter Schirmer