Iedereen die deze lente op pad gaat in de natuur, werd onlangs in de media gewaarschuwd: er zijn weer teken. Dat hebben we allemaal te danken aan het goede mastjaar 2022. Meer eikels en beukennoten, meer muizen, meer teken en zelfs meer omgewoelde gazons!
Mastjaar 2022
In tegenstelling tot berken en dennen, produceren eiken en beuken niet elk jaar even veel zaad. Door gunstige weersomstandigheden produceren ze om de zoveel jaren uitbundig veel zaad. Een jaar waarin dat gebeurt, noemt men een mastjaar. 2022 was zo’n jaar.
Cascade bij knaagdieren en vogels
De combinatie van een groot aanbod aan voedsel in de bossen en een zachte winter veroorzaakt een hele cascade bij de dieren: het ene effect heeft het andere als gevolg. Door de grote hoeveelheid eikels en beukennootjes in 2022 hebben de muizen een enorme wintervoorraad kunnen aanleggen en de winter goed overleefd. Ook eekhoorns en gaaien zijn er wel bij gevaren. En daar profiteren roofdieren zoals kerkuilen dan weer van. Door de grote hoeveelheid muizen beginnen ze sneller eieren te leggen.
Borrelia Burgdorferi
Een ander neveneffect van het goede muizenjaar is wat minder positief: de kans op de ziekte van Lyme, anderhalf jaar later, is groter dan normaal. Dat alles heeft te maken met de levenscyclus van teken. Eitjes worden gelegd in de vacht van grote dieren en ontwikkelen zich tot larven, die zich loslaten en een nieuwe gastheer zoeken. Die beestjes zijn slechts een halve millimeter groot en hechten zich vooral aan kleine dieren zoals muizen. Dat zijn nu net de grootste dragers van de bacterie die de ziekte van Lyme veroorzaakt: de Borrelia burgdorferi. Hoe meer muizen er zijn, hoe meer geïnfecteerde larven er kunnen zijn. De larven voeden zich en ontwikkelen zicht tegen het eind van de zomer tot nimfen van 1 millimeter groot. Na een winterrust voeden die zich met bloed van middelgrote dieren en mensen. Omdat de nimfen zo klein zijn, worden ze minder vaak ontdekt. Ten slotte vervellen de nimfen nog tot volwassen teken van 2,5 mm groot. De vrouwtjes doen zich tegoed aan een bloedmaaltijd van grotere dieren, leggen eitjes en de cirkel is rond.
Eikels en everzwijnen
Het effect van het mastjaar is ook merkbaar op everzwijnen. Ze hebben vanaf de nazomer van 2022 heel veel eikels in de bossen kunnen eten. Dat heeft als gevolg dat het afschot lager was. Aankorrelplaatsen van jagers waren immers minder aantrekkelijk. Bovendien heeft het mastjaar nog een ander effect. Vooral in jonge, groene eikels zitten veel tannines. Dat zijn een reeks stoffen die bijvoorbeeld ook in wijn en thee zitten. Voor zwijnen kunnen ze een negatieve invloed hebben op de spijsvertering. De wilde varkens hebben zich hieraan aangepast door meer op zoek te gaan naar eiwitrijk voedsel dat het effect van de bittere tannines neutraliseert. En waar vinden ze zo’n proteïnerijke maaltijd? In graszoden! Daarin zitten immers insecten zoals regenwormen, larven of emelten waarvan ze volop kunnen smullen.
Zo zie je maar dat mastjaar 2022 nu nog merkbaar is in de natuur.
Foto: Jos Vandebergh
Bronnen:
Mireille Maes, Waarom er dit jaar meer muizen, uilen en teken zijn, 22 maart 2023, Nieuwsblad
https://www.researchgate.net/publication/De impact van mastjaren op knaagdieren, teken en de ziekte van Lyme